Kurier Szafarski

Organy, najwiĂŞkszy z istniejÂących instrumentĂłw muzycznych, zasÂłuÂżyÂły sobie na nazwĂŞ "krĂłla instrumentĂłw" dziĂŞki  swoim potĂŞÂżnym rozmiarom, rozmaitoÂści ksztaÂłtĂłw i ornamentyki, skomplikowanej budowie oraz niezwykÂłym moÂżliwoÂściom brzmieniowym. Tak ponoĂŚ nazwaÂł je Guillaume de Machaut, XIV-wieczny muzyk i poeta. Tak teÂż wyraÂżaÂł siĂŞ o nich Mozart: "W moich oczach i dla moich uszu organy sÂą krĂłlem instrumentĂłw".

Ich nazwa wywodzi siĂŞ od greckiego sÂłowa tĂł Ăłrganum oraz ÂłaciĂąskiego organum, oznaczajÂącego narzĂŞdzie. Istotnie sÂą zachwycajÂącym narzĂŞdziem sÂłu¿¹cym wielu wybitnym twĂłrcom do produkowania najpiĂŞkniejszych dzieÂł muzycznych. MocÂą i barwÂą mogÂą przewyÂższaĂŚ orkiestrĂŞ.  Ich rozpiĂŞtoœÌ dÂźwiĂŞkowa wynosi do 10 oktaw, co pokrywa siĂŞ z zakresem dÂźwiĂŞkĂłw odbieranych przez sÂłuch. 

Ich historia siêga staro¿ytnoœci. Ich pierwowzorem by³a fletnia Pana, inaczej syringa. Potem zamiast si³y ludzkich p³uc zastosowano hydraulikê - w III w. p.n.e. Ktesibios z Aleksandrii skonstruowa³ organy wodne. A w IV w. Bizancjum stosowano ju¿ skórzane miechy. Od V wieku organy przypomina³y ju¿ te znane nam wspó³czeœnie, stawa³y siê coraz wiêksze i bardziej skomplikowane w budowie, osi¹gaj¹c ju¿ w zasadzie pe³niê nowoczesnego rozwoju w czasie renesansu.
 
Co ciekawe, w Âśredniowieczu byÂły kojarzone wy³¹cznie z muzykÂą ÂświeckÂą i wprowadzenie ich do ÂświÂątyĂą spotykaÂło siĂŞ z duÂżymi oporami (byĂŚ moÂże podobnie, jak dziÂś niektĂłrym parafianom wydaje siĂŞ niestosowne wykonywanie w koÂścioÂłach muzyki na instrumentach rockowych:)). Oficjalnie wprowadziÂł je do koÂścio³ów papieÂż Witalian w VII wieku, a dziÂś kojarzÂą nam siĂŞ g³ównie wÂłaÂśnie z muzykÂą sakralnÂą. Wiele organĂłw to dziÂś nie tylko instrumenty, ale i zabytkowe, bezcenne dzieÂła sztuki. 

Historia organów i tajniki ich budowy to ca³a potê¿na ga³¹Ÿ wiedzy, któr¹ mo¿na zg³êbiaÌ bardzo d³ugo. Myœlê, ¿e sobie o tym wszystkim jeszcze z czasem po kolei poopowiadamy. Na pewno warto choÌ mniej wiêcej wiedzieÌ, z czego sk³adaj¹ siê typowe organy. I jaka jest ró¿nica miêdzy organist¹ - czyli wirtuozem, graj¹cym na organach, a organmistrzem - który organy wykonuje:) Oraz zapoznaÌ siê z najs³ynniejszymi dzie³ami sztuki organmistrzowskiej.

Muzyki przeznaczonej na krĂłlewski instrument jest tyle, Âże trudno wybraĂŚ  utwĂłr najgodniejszy, by zainaugurowaĂŚ organowy wÂątek. MoÂże wiĂŞc bez zbytniego silenia siĂŞ na oryginalnoœÌ zacznĂŞ najklasyczniej, jak to moÂżliwe, od utworu, od ktĂłrego chyba zaczĂŞÂła siĂŞ moja edukacja w tym wzglĂŞdzie :)

BWV 656: czyli Toccata i fuga d-moll
https://www.youtube.com/watch?v=0Aej0vQJNQA

Na XVII-wiecznych organach w LeÂżajsku. Jednych z najcenniejszych w Europie.

A tutaj nasz Fryderyk na organach. :) https://www.youtube.com/watch?v=pQxyQktNFwc

Przypuszczam, ¿e na w¹tku bêdzie przede wszystkim barokowo i romantycznie/wspó³czeœnie - mówi siê w koùcu o tych epokach jako szczytowych w ewolucji muzyki organowej i samych instrumentów.

I pewnie wkrĂłtce topic stanie siĂŞ drugim wÂątkiem bachowskim  ;)  Nie ma siĂŞ co dziwiĂŚ; myÂślimy organy - w gÂłowie natychmiast pojawiajÂą siĂŞ arcydzieÂła Jana Sebastiana.

Oto jedno z najbardziej monumentalnych i wymagajÂących dzieÂł organowych baroku - Passacaglia i Fuga c-moll BWV 582. W pierwszej czĂŞÂści tego dzieÂła pojawia siĂŞ byĂŚ moÂże najsÂłynniejszy, 8-taktowy ostinatowy motyw w historii, poddany wariacjom. WpÂływ tej passacagli na przyszÂłe stulecia jest nie do przecenienia.

https://www.youtube.com/watch?v=F51uHpH3yQk

Hans-Andre Stamm gra na zapierajÂących dech organach Trosta w koÂściele w Waltershausen (Orgel der Stadtkirche). Instrument budowano przez kilka dekad, w poÂłowie XVIII w. Trost w liczbach: 3 manuaÂły, 47 rejestrĂłw, 2800 piszczaÂłek. Brzmienie nie do zapomnienia.

Zapewne nie od rzeczy bĂŞdzie uporzÂądkowaĂŚ wiedzĂŞ i pokrĂłtce wyjaÂśniĂŚ, czym sÂą manuaÂły i rejestry ;)
Tymczasem chcia³abym wspomnieÌ, ¿e w³aœnie rozpocz¹³ siê w Gdaùsku 58 Miêdzynarodowy Festiwal Muzyki Organowej.
"Najstarszy festiwal w Europie, jeden z najstarszych tego typu festiwali na Âświecie i niezwykÂły instrument, w ktĂłrego brzmienie wsÂłuchujÂą siĂŞ kaÂżdego roku rzesze melomanĂłw [...]"
Organy oliwskie sÂą naprawdĂŞ niezwykÂłe. Tutaj moÂżemy przyjrzeĂŚ im siĂŞ nieco bliÂżej...
https://www.youtube.com/watch?v=9TWSzsQzXJA

Kogo przez najbliÂższe dwa letnie miesiÂące drogi poprowadzÂą do grodu nad MotÂławÂą, moÂże mieĂŚ szansĂŞ posÂłuchaĂŚ koncertu.

MFO potrwa do 25 sierpnia. Koncerty odbywajÂą siĂŞ w kaÂżdy wtorek i piÂątek o godz. 20. Bilety w cenie 12zÂł (ulgowy), 20zÂł (normalny) i 45zÂł (rodzinny) bĂŞdÂą dostĂŞpne w Katedrze Oliwskiej na godzinĂŞ przed kaÂżdym koncertem.

Czytaj wiĂŞcej na:
http://kultura.trojmiasto.pl/Muzyka-organowa-zawladnie-Gdanskiem-n92056.html#tri






 

Organów oliwskich na tym w¹tku zabrakn¹Ì nie mog³o - 5 manua³ów, niemal 100 g³osów, 5100 piszcza³ek z XVIII wieku. Trzeba pamiêtaÌ, ¿e w katedrze w Oliwie znajduj¹ siê jeszcze 2 mniejsze instrumenty (nad prezbiterium i nad transeptem). Mo¿na nimi kierowaÌ z chóru, nad którym umieszczone s¹ organy g³ówne. Efekt stereo - nie do zapomnienia! Gdaùskie cacko zawdziêczamy Johannowi Wilhelmowi Wulffowi, który wykona³ 90-registrowy instrument na zlecenie opata oliwskiego w po³owie XVIII w. - mia³ byÌ on wówczas jednym z najwiêkszych w Europie. Pierwszym organist¹ katedry jest obecnie B³a¿ej Musia³czyk.

Niedawno ukaza³a siê p³yta organisty Macieja Zakrzewskiego - na wielkich organach oliwskich wykonuje on najwiêksze dzie³o organowe Liszta - tytana organów - Fantazjê i Fugê na temat chora³u Ad nos, ad salutarem undam (z I aktu Proroka Meyerbeera) oraz V Symfoniê Charlesa Widora, g³ównego przedstawiciela francuskiej szko³y organowej, która - mo¿na zaryzykowaÌ stwierdzenie - by³a najwa¿niejsz¹ w XIX-wiecznej Europie. Fina³ tego 5-czêœciowego cyklu to powszechnie znana toccata.

Zakrzewski: "Liszt zafascynowany mo¿liwoœciami organów chcia³ jak najpe³niej oddaÌ ca³e bogactwo barwowe. Rozwój techniki oraz innowacje w budowie organów umo¿liwi³y mu uzyskanie symfonicznego brzmienia. Na drugim biegunie równolegle rodzi³a siê francuska symfonika organowa zapocz¹tkowana przez Cesara Francka, która rozkwit³a w twórczoœci Charlesa Marie Widora. Na p³ycie zestawi³em te dwa œwiaty, dwa zupe³nie ró¿ne oblicza muzyki w ramach jednego gatunku. Ten kontrast ukazuje jak wiele barw, emocji, charakteru niesie w sobie muzyka organowa. Myœlê, ¿e w ró¿norodnoœci drzemie ogromna si³a."

https://www.youtube.com/watch?v=aSCqhSXJl6A

V Symfonia Widora na organach Cavaillè-Coll'a, koÂśció³ St. Ouen, Roun. Organy przypominajÂą te w Oliwie ;)
https://www.youtube.com/watch?v=l6ZchYJX404

Fantazja i Fuga Liszta, organy koÂścioÂła w Anneberg
https://www.youtube.com/watch?v=7SWs15j4QA0

S³uchaj¹c przed chwil¹ na BBC O Come, All Ye Faithful, angielskiej wersji ³aciùskiego Adeste Fideles (które rozbrzmia³o dziœ, zgodnie z tradycj¹, równie¿ w watykaùskiej Bazylice œw. Piotra) przypomnia³em sobie znakomit¹ wersjê tego œredniowiecznego hymnu z Westminster Abbey, w wykonaniu tamtejszego chóru i przy akompaniamencie organów z 1937 r. Zainstalowano je z okazji koronacji Jerzego VI; posiadaj¹ a¿ 84 g³osy i 5 manua³ów.

Btw, jutro przedpoÂłudniem na BBC Two - coroczny koncert boÂżonarodzeniowy z Chapel of King's College w Cambridge w wykonaniu jednego z najlepszych europejskich boys' choirs. BBC One jest rĂłwnieÂż dostĂŞpne online (choĂŚ nie przez BBC iPlayer).

https://www.youtube.com/watch?v=l1wHyMR_SCA


Adeste Fideles laeti triumphantes,
VenĂ­te, venĂ­te in Bethlehem.
Natum vidĂŠte, Regem Angelorum:

VenĂ­te adoremus, VenĂ­te adoremus
VenĂ­te adoremus DĂłminum

U mnie w mieÂście https://www.youtube.com/watch?v=-1hiD3AzS0o
https://www.youtube.com/watch?v=6uR4b8gCJQI

Jutro jak wrĂłcĂŞ z pracy to coÂś nagram i wrzucĂŞ. BĂŞdzie piĂŞkna barwa organ :)

Jak obiecaÂłam : https://soundcloud.com/clavia-1/serdeczna-matko