Opera
Wozzeck jest jednym z najwiêkszych XX-wiecznych osi¹gniêÌ w tym gatunku. Berg stworzy³ muzykê zasadniczo atonaln¹ (lecz nie dodekafoniczn¹), zarazem dziêki swoistym lajtmotywom i charakterystycznemu kolorytowi instrumentacyjnemu i harmonicznemu towarzysz¹cemu poszczególnym postaciom sprawia, ¿e jest ona stosunkowo ³atwostrawna. Kompozytor osi¹gn¹³ niezwyk³¹ kondensacjê treœci i napiêcia dziêki u¿yciu kunsztownych quasi-tradycyjnych form: w I akcie scena I jest suit¹, scena II - rapsodi¹ z 3-zwrotkow¹ piosenk¹, scena III - marszem wojskowym i ko³ysank¹, scena IV (rozmowa doktora i Wozzecka) - s³ynn¹ passacagli¹ z wariacjami, scena V - dalekim echem ronda. Akt II to 5-czêœciowa symfonia z fug¹ w scenie II, zaœ akt III stanowi 6 inwencji.
Libretto napisaÂł sam Berg na podstawie dramatu Georga BĂźchnera, ktĂłry z kolei swojego
Woyzecka miaÂł stworzyĂŚ w oparciu o wydarzenia autentyczne. Ma wyjÂątkowo pesymistyczny, postmodernistyczny wydÂźwiĂŞk, dotyka problemu ludzkiej biedy i nĂŞdzy, tragicznej sytuacji jednostki w czasach wyzysku i upadku zasad moralnych. WielkÂą sympatiĂŞ twĂłrcy wobec jedynej postaci kobiecej - Marii - wyczuwa siĂŞ w partyturze, zwÂłaszcza w dalekim f-moll koÂłysanki, ktĂłrÂą Maria Âśpiewa w I akcie.
Jak juÂż wspomniano, Berg nadawaÂł liczbom szczegĂłlne, niemal mistyczne znaczenie.
Wozzeck jest tego Âświetnym przykÂładem - utwĂłr liczy 1927 taktĂłw, po odjĂŞciu 6 pauz generalnych otrzymamy 1921 - w tym roku Berg ukoĂączyÂł szkic partytury. Liczba 21 odgrywa znaczÂącÂą rolĂŞ w poszczegĂłlnych scenach - ostatnia liczy 21 taktĂłw, scena z doktorem zawiera 21 wariacji - niektĂłre sÂą zaledwie 1-taktowe, za to w metrum 7/4 (a propos magicznej dla kompozytora siĂłdemki).
Wozzeck to wreszcie opus 7...
Nad
Lulu Berg pracowaÂł kilka lat i ostatecznie jej nie ukoĂączyÂł. W
Wozzeck konstrukcja dodekafoniczna pojawia siĂŞ w posĂŞpnym temacie Doktora,
Lulu miaÂła byĂŚ z zaÂłoÂżenia w caÂłoÂści skomponowana w oparciu o tÂą technikĂŞ. WyjÂątkowo sugestywna jest seria hrabiny Geschwitz, zawiera bowiem czĂŞsto eksponowany przy pojawianiu siĂŞ tej postaci interwaÂł kwintowy. Berg - tu ponownie librecista, czerpiÂący tym razem z dzieÂł Wedekinda (
Duch ziemi, Puszka Pandory) - stworzyÂł jednÂą z najbardziej przykuwajÂących uwagĂŞ
femme fatale w dziejach opery.
Dorota KoziĂąska: "Narracja Bergowskiej
Lulu nie rozwija siê linearnie, tylko zapêtla siê i nawraca: bohaterka, która w prologu pojawia siê na arenie cyrkowej pod symboliczn¹ postaci¹ wê¿a, w finale zostaje schwytana w matniê przez swoje wczeœniejsze ofiary, wcielone teraz w klientów upad³ej nierz¹dnicy. Kuba Rozpruwacz, z którego rêki ostatecznie zginie, to zawrócony w skórze monstrum doktor SchÜn, jedyna prawdziwa mi³oœÌ Lulu, mê¿czyzna o niezbyt czystych intencjach, bo przygarn¹wszy nieletni¹ ulicznicê, rzuca³ j¹ na ¿er kolejnym samcom, a wreszcie siê jej pozby³. Ta figura zguby wynik³ej ze Ÿle ulokowanych uczuÌ zamorduje te¿ hrabinê Geschwitz, która jako jedyna zostanie przy Lulu w œmierci i poniek¹d zbawi j¹ si³¹ swej lesbijskiej mi³oœci.
WydÂźwiĂŞk
Lulu Berga – mimo przesuniĂŞcia akcentĂłw – jest rĂłwnie niejednoznaczny jak w pierwowzorze. Kto tu jest katem, a kto ofiarÂą? Czy Lulu odzwierciedla zÂło Âświata, czy raczej pada ofiarÂą uwolnionych zewszÂąd demonĂłw? Czy Lulu w ogĂłle istnieje? Czy ma jakieÂś imiĂŞ, poza onomatopeicznym przydomkiem, przywodzÂącym na myÂśl paplanie raczkujÂącego dziecka? Czy istniejÂą pozostali bohaterowie, czy sÂą tylko emanacjami Lulu, odbitymi jak w zwierciadle obrazami zwierzĂŞcego po¿¹dania i innych pierwotnych instynktĂłw? [...] Na niektĂłre z tych pytaĂą pró¿no szukaĂŚ odpowiedzi. Inne kryjÂą siĂŞ w muzyce – w zwierciadlanej, uÂłoÂżonej w palindrom strukturze caÂłej partytury, w seriach przypisanych poszczegĂłlnym postaciom, a wywiedzionych bez wyjÂątku z podstawowego szeregu charakteryzujÂącego samÂą Lulu, w ogromnym zró¿nicowaniu i szerokiej autonomii partii wokalnych, w malowaniu nastrojĂłw rytmem, fakturÂą i barwÂą, w podkreÂśleniu efektu „zmysÂłowoÂści” uÂżyciem dwĂłch niecodziennych instrumentĂłw: saksofonu altowego i wykorzystanego po raz pierwszy w muzyce klasycznej wibrafonu." Ăw wibrafon, dodajmy, jest instrumentalnym orĂŞÂżem g³ównej bohaterki.
Wozzeck &
Lulu, must hear it.
Wozzeck, akt I
https://www.youtube.com/watch?v=OdinmlIdnYw
