Agnieszko, oto zatem 'Der Wanderer' i szkic do jego analizy... Klimat tej pieÂśni - bardzo 'listopadowo-zaduszkowy'...
Pieϝ '
Der Wanderer' zostaÂła skomponowana przez 19-letniego Franciszka Schuberta do s³ów G. P. Schmidta z Lubeki (wersja ostateczna: 1821 r.; op. 4 nr 1). Jest znakomitym przykÂładem romantycznej pieÂśni przekomponowanej – kaÂżdy element kreacji poetyckiej uzyskuje odrĂŞbnÂą szatĂŞ dÂźwiĂŞkowÂą. W pieÂśni dostrzegamy zatem kilka myÂśli tematyczno-motywicznych. UtwĂłr rozpoczyna siĂŞ w cis-moll fortepianowym wstĂŞpem - po nim nastĂŞpuje krĂłtki recytatyw, w ktĂłrym przedstawiona zostaje postaĂŚ tytuÂłowego WĂŞdrowca, schodzÂącego ze szczytĂłw gĂłr:
Ich komme vom Gebirge her,
Es dampft das Tal, es braust das Meer.NieszczĂŞÂśliwy – szuka swego miejsca na Âświecie – swojej ojczyzny, kraju nadziei. SzczegĂłlnie przejmujÂąco rozbrzmiewa pytanie (sekwencja
immer wo powtĂłrzona dwukrotnie, w wysokim rejestrze):
Und immer fragt der Seufzer, wo?WĂŞdrowiec cierpi (
Weltschmerz) jak wyalienowany romantyczny bohater, poszukujÂący punktu odniesienia – w rzeczywistoÂści ziemskiej, ale i, jak wolno nam mniemaĂŚ, na pÂłaszczyÂźnie psychiczno-filozoficznej. Nie bez powodu ta mÂłodzieĂącza pieϝ Schuberta nazwana zostaÂła manifestem romantyzmu. Wraz z cyklem
Podró¿ zimowa do s³ów Wilhelma Mßllera jest bowiem dŸwiêkowym uosobieniem toposu wêdrówki-podró¿y, bêd¹cego jednym z kluczowych dla romantycznej sztuki. Samotny i zagubiony
Wanderer - postaĂŚ dog³êbnie odczytywana takÂże na pÂłaszczyÂźnie filozoficznej (poszukiwanie celu Âżycia, samospeÂłnienia) fascynowaÂł wspó³czesnych Schubertowi. Wspomniane cierpienie, biernoœÌ, apatyczna niemoÂżnoœÌ aktywnego dziaÂłania oddane zostajÂą chyba w sposĂłb najbardziej bezpoÂśredni w Âśrodkowym fragmencie – solista Âśpiewa tekst drugiej strofy, oddajÂący emocje WĂŞdrowca, na tle delikatnego akompaniamentu fortepianu w pianissimo. Fragment ten zostaÂł wykorzystany przez kompozytora w Âśrodkowej, powolnej czĂŞÂści (Adagio, Temat z wariacjami Des-dur/cis-moll) sÂłynnej wirtuozowsko-ekspresyjnej fantazji op. 15 z 1822 r.
Nagle – emocje, tempo, dynamika utworu – zmieniajÂą siĂŞ. WĂŞdrowiec snuje marzenia dotyczÂące jego ojczyzny – z pasjÂą mĂłwi o kraju swoich przyjació³, zmartwychwstania przodkĂłw… JakÂże pragnie usÂłyszeĂŚ ojczysty jĂŞzyk! Emocje siĂŞ nasilajÂą, sÂłyszymy znĂłw rozgoryczenie, osiÂągajÂące kulminacjĂŞ w sÂłyszanym juÂż wczeÂśniej pytaniu:
O Land, wo bist du?Powraca temat wczeÂśniejszy i tonacja zasadnicza utworu – wraz z powtĂłrzeniem wersĂłw z pierwszej strofy. Ostatnie sÂłowa to dowĂłd na niemoÂżnoœÌ pokonania marazmu, tragizm romantycznego WĂŞdrowca, skazanego na wiecznÂą tuÂłaczkĂŞ. Schubert puentuje pieϝ recytatywem (niskie dÂźwiĂŞki) w tonacji Es-dur (symbolizujÂącÂą heroizm), ktĂłra - szczegĂłlnie w partii fortepianu - prowadzi nas w jaÂśniejsze brzmieniowe rejony. WydÂźwiĂŞk dzieÂła staje siĂŞ bohatersko-optymistyczny. WĂŞdrowanie jest metaforÂą ziemskiego istnienia – w dialektycznym znaczeniu: syntezÂą smutku i radoÂści – bo natchniony, wĂŞdrujÂący Romantyk posiada przecieÂż
Geisterhauch, namiĂŞtnÂą, pÂłomiennÂą DuszĂŞ z potĂŞgÂą jej emocji...
W niej kryje siĂŞ Ăłw wymarzony ideaÂł, kraj szczĂŞÂśliwoÂści i egzystencjonalnego speÂłnienia, kres Odysei.
Im Geisterhauch tĂśnt's mir zurĂźck:
"Dort, wo du nicht bist, dort ist das GlĂźck."http://www.youtube.com/watch?v=BR8_n-B8qu0piĂŞkne obrazy von David Caspar Friedrich...
