Agnieszko, oto zatem 'Der Wanderer' i szkic do jego analizy... Klimat tej pie¶ni - bardzo 'listopadowo-zaduszkowy'...
Pie¶ñ '
Der Wanderer' zosta³a skomponowana przez 19-letniego Franciszka Schuberta do s³ów G. P. Schmidta z Lubeki (wersja ostateczna: 1821 r.; op. 4 nr 1). Jest znakomitym przyk³adem romantycznej pie¶ni przekomponowanej – ka¿dy element kreacji poetyckiej uzyskuje odrêbn± szatê d¼wiêkow±. W pie¶ni dostrzegamy zatem kilka my¶li tematyczno-motywicznych. Utwór rozpoczyna siê w cis-moll fortepianowym wstêpem - po nim nastêpuje krótki recytatyw, w którym przedstawiona zostaje postaæ tytu³owego Wêdrowca, schodz±cego ze szczytów gór:
Ich komme vom Gebirge her,
Es dampft das Tal, es braust das Meer.Nieszczê¶liwy – szuka swego miejsca na ¶wiecie – swojej ojczyzny, kraju nadziei. Szczególnie przejmuj±co rozbrzmiewa pytanie (sekwencja
immer wo powtórzona dwukrotnie, w wysokim rejestrze):
Und immer fragt der Seufzer, wo?Wêdrowiec cierpi (
Weltschmerz) jak wyalienowany romantyczny bohater, poszukuj±cy punktu odniesienia – w rzeczywisto¶ci ziemskiej, ale i, jak wolno nam mniemaæ, na p³aszczy¼nie psychiczno-filozoficznej. Nie bez powodu ta m³odzieñcza pie¶ñ Schuberta nazwana zosta³a manifestem romantyzmu. Wraz z cyklem
Podró¿ zimowa do s³ów Wilhelma Müllera jest bowiem d¼wiêkowym uosobieniem toposu wêdrówki-podró¿y, bêd±cego jednym z kluczowych dla romantycznej sztuki. Samotny i zagubiony
Wanderer - postaæ dog³êbnie odczytywana tak¿e na p³aszczy¼nie filozoficznej (poszukiwanie celu ¿ycia, samospe³nienia) fascynowa³ wspó³czesnych Schubertowi. Wspomniane cierpienie, bierno¶æ, apatyczna niemo¿no¶æ aktywnego dzia³ania oddane zostaj± chyba w sposób najbardziej bezpo¶redni w ¶rodkowym fragmencie – solista ¶piewa tekst drugiej strofy, oddaj±cy emocje Wêdrowca, na tle delikatnego akompaniamentu fortepianu w pianissimo. Fragment ten zosta³ wykorzystany przez kompozytora w ¶rodkowej, powolnej czê¶ci (Adagio, Temat z wariacjami Des-dur/cis-moll) s³ynnej wirtuozowsko-ekspresyjnej fantazji op. 15 z 1822 r.
Nagle – emocje, tempo, dynamika utworu – zmieniaj± siê. Wêdrowiec snuje marzenia dotycz±ce jego ojczyzny – z pasj± mówi o kraju swoich przyjació³, zmartwychwstania przodków… Jak¿e pragnie us³yszeæ ojczysty jêzyk! Emocje siê nasilaj±, s³yszymy znów rozgoryczenie, osi±gaj±ce kulminacjê w s³yszanym ju¿ wcze¶niej pytaniu:
O Land, wo bist du?Powraca temat wcze¶niejszy i tonacja zasadnicza utworu – wraz z powtórzeniem wersów z pierwszej strofy. Ostatnie s³owa to dowód na niemo¿no¶æ pokonania marazmu, tragizm romantycznego Wêdrowca, skazanego na wieczn± tu³aczkê. Schubert puentuje pie¶ñ recytatywem (niskie d¼wiêki) w tonacji Es-dur (symbolizuj±c± heroizm), która - szczególnie w partii fortepianu - prowadzi nas w ja¶niejsze brzmieniowe rejony. Wyd¼wiêk dzie³a staje siê bohatersko-optymistyczny. Wêdrowanie jest metafor± ziemskiego istnienia – w dialektycznym znaczeniu: syntez± smutku i rado¶ci – bo natchniony, wêdruj±cy Romantyk posiada przecie¿
Geisterhauch, namiêtn±, p³omienn± Duszê z potêg± jej emocji...
W niej kryje siê ów wymarzony idea³, kraj szczê¶liwo¶ci i egzystencjonalnego spe³nienia, kres Odysei.
Im Geisterhauch tönt's mir zurück:
"Dort, wo du nicht bist, dort ist das Glück."http://www.youtube.com/watch?v=BR8_n-B8qu0piêkne obrazy von David Caspar Friedrich...
