In memoriam - Ku pamiĂŞci: Wielcy nieobecni

[fille007]

Wczoraj zmarÂł Joe Cocker (wÂłaÂściwie: John Robert Cocker):

http://www.youtube.com/watch?v=_Xa_1KxR-8M

[bartus]

Wczoraj zmarÂł Joe Cocker (wÂłaÂściwie: John Robert Cocker):

http://www.youtube.com/watch?v=_Xa_1KxR-8M

Ne przepadam za pop-rock, ale on byl swietnym muzykiem.
Szkoda goscia.

[Mozart]

Maestro Jerzy Semkow, 1928 - 2014.

[Aleksias]

Wielka, bolesna strata    

http://www.boguslaw-kaczynski.pl/


Pogrzeb BogusÂława KaczyĂąskiego odbĂŞdzie siĂŞ dzisiaj na warszawskim Cmentarzu PowÂązkowskim. Znawca i popularyzator muzyki klasycznej, opery i operetki spocznie w Alei ZasÂłuÂżonych. KaczyĂąski zmarÂł 21 stycznia, miaÂł 73 lata.

Msza ÂświĂŞta ÂżaÂłobna zostanie odprawiona w koÂściele Âśw. Karola Boromeusza przy ulicy PowÂązkowskiej, potem nastÂąpi odprowadzenie do grobu na warszawskich Starych PowÂązkach.

ZmarÂły 21 stycznia BogusÂław KaczyĂąski naleÂżaÂł do najpopularniejszych osobowoÂści polskiej telewizji, byÂł znawcÂą i popularyzatorem muzyki klasycznej i opery, konferansjerem, krytykiem, dziennikarzem i publicystÂą. ByÂł rĂłwnieÂż pianistÂą, absolwentem Akademii Muzycznej w Warszawie.

 UrodziÂł siĂŞ w 1942 r. w BiaÂłej Podlaskiej. W ciÂągu swojej kariery telewizyjnej daÂł siĂŞ poznaĂŚ jako prowadzÂący programu "Zaczarowany Âświat operetki", a takÂże transmisji najwaÂżniejszych wydarzeĂą w kraju i zagranicy z zakresu muzyki klasycznej.

 "KaczyĂąski zrobiÂł dla sztuki operowej wiĂŞcej niÂż ktokolwiek w jej dziejach w naszym kraju" - oceniaÂł dziaÂłalnoœÌ KaczyĂąskiego krytyk filmowy Zygmunt KaÂłuÂżyĂąski.

 ProwadziÂł transmisje telewizyjne kolejnych KonkursĂłw Chopinowskich, KonkursĂłw im. Henryka Wieniawskiego, a takÂże koncerty Luciano Pavarottiego, Placido Domingo, jubileusz Filharmonii Narodowej, koncerty noworoczne z Wiednia. Kilkakrotnie nagradzano go statuetkÂą "Wiktora", a takÂże "Superwiktora" "Kto umie byĂŚ menedÂżerem festiwalowym (...), kto tak potrafi tworzyĂŚ ÂżywÂą dekoracjĂŞ festiwalu, kto jest namiĂŞtnym kolekcjonerem ciekawych osobowoÂści artystycznych, dziĂŞki ktĂłrym rodzi siĂŞ jedyna w swoim rodzaju atmosfera festiwalu? Tylko jeden czÂłowiek w Polsce - BogusÂław KaczyĂąski, znawca opery, autor, dziennikarz, prezenter , za ktĂłrym szaleje publicznoœÌ" - mĂłwiÂł muzykolog Janusz Ekiert.

 Poza dziaÂłalnoÂściÂą medialnÂą, KaczyĂąski byÂł takÂże nauczycielem. WykÂładaÂł w stoÂłecznej Akademii Muzycznej, byÂł takÂże dyrektorem Teatru Muzycznego Roma, oraz twĂłrcÂą Festiwalu Muzyki w ÂŁaĂącucie i dyrektorem Europejskiego Festiwalu im. Jana Kiepury, odbywajÂącego siĂŞ w Krynicy-Zdroju.

 ByÂł zaÂłoÂżycielem Fundacji "ORFEO", ktĂłrej celem jest wspieranie kultury narodowej, propagowanie sztuki wÂśrĂłd dzieci i mÂłodzieÂży oraz promowanie ambitnych inicjatyw artystycznych.

 JesieniÂą 2002 roku podczas gali z okazji 50-lecia TVP otrzymaÂł statuetkĂŞ i tytuÂł "Gwiazda Telewizji Polskiej". W 2011 r. otrzymaÂł ZÂłoty Medal "ZasÂłuÂżony Kulturze Gloria Artis".

[clavia]

Zgadzam siĂŞ. Niech spoczywa w pokoju.

[Aleksias]

PodsumowujÂąc, w minionym roku odeszÂło od nas kilka naprawdĂŞ wielkich osobowoÂści Âświata muzyki. Poza nieodÂżaÂłowanym panem BogusÂławem,
poÂżegnaliÂśmy miĂŞdzy innymi wielkiego dyrygenta Kurta Masura.
odszed³ tak¿e Pierre Boulez - wa¿na postaÌ wspó³czesnej muzyki, o którym na pewno bêdzie jeszcze mowa przy okazji dyskusji na temat dwudziestowiecznego pokonywania barier dŸwiêków.

Poza tym, tylko w swoich wspaniaÂłych wykonaniach pozostanÂą dla nas:
Demis Roussos:
https://www.youtube.com/watch?v=f4LKlOyC-To

Natalie Cole:
https://www.youtube.com/watch?v=MKCyUe4syc4

B.B. King:
https://www.youtube.com/watch?v=4Ny5ajCn0xw

[Mozart]

SIR NEVILLE MARRINER, 1924 - 2016. WielkoœÌ Amadeusza to w co najmniej po³owie zas³uga jego i stworzonego przez niego zespo³u. Dziœ w koùcu osobiœcie spotka³ swego genialnego przyjaciela, dla którego uczyni³ tak wiele.

Requiem aeternam, Maestro. Spotkanie z TobÂą - zapisane w pamiĂŞci na zawsze...

https://www.youtube.com/watch?v=YaH3zI0bYkM

[bartus]

Co sie dzieje? Wszyscy najlepsi odchodza. Swiat wariuje. Wszystko wiruje i zmierza do czarnej dziury i pozostanie nicosc z kilkoma prostaczkami z jednym zlotym zebem i aroganckim spojrzeniem.
Drogi Nevilku, spij spokojnie.

[xbw]

Co sie dzieje? Wszyscy najlepsi odchodza. Swiat wariuje. Wszystko wiruje i zmierza do czarnej dziury i pozostanie nicosc z kilkoma prostaczkami z jednym zlotym zebem i aroganckim spojrzeniem.
Drogi Nevilku, spij spokojnie.

Pewnie, ¿e szkoda.. Ale na pewno ma siê dobrze, atomy jego szcz¹tków doczesnych rozpoczê³y dystrybucjê we wszechœwiecie wchodz¹c w nowe konfiguracje. To, ¿e umiera ktoœ w podesz³ym wieku to nie objaw wariowania œwiata, tylko jego normalnoœci, sta³oœci w zasadach funkcjonowania. Nie zostan¹ prostaczkowie, wielcy odchodz¹c zaszczepili co trzeba, ich przyk³ad jeszcze wielu pokoleniom pos³u¿y za wzór. By³am na wyk³adzie o Enigmie, trwa festiwal nauki. Mnóstwo m³odych ludzi, bardzo m³odych! Wydawa³oby siê, ¿e nie ogarn¹ trudnoœci tematu, ale jednak przyszli. Wierzê. Widzê jasnoœÌ. Przestrzeù. Na jakimœ mega trudnym (w sensie nowoczesnym wiele lat do przodu) koncercie widzia³am zas³uchane dzieci. Dobrze jest.

[Mozart]

Co sie dzieje? Wszyscy najlepsi odchodza.

Zgadza siĂŞ, w ciÂągu kilku miesiĂŞcy odeszÂło kilku wielkich artystĂłw - Harnoncourt, Masur, Marriner. Jedne z najwiĂŞkszych nazwisk w muzyce II poÂłowy XX wieku. SzczĂŞÂście, Âże pozostajÂą po nich nagrania. CzĂŞsto wybitne, najwybitniejsze.

Monteverdi, Vespro della Beata Vergine, Harnoncourt
https://www.youtube.com/watch?v=jKzKrRfMOUc

Haydn, 104. Symfonia, Marriner
https://www.youtube.com/watch?v=VikZKYNFM_w

[Aleksias]

Czas odchodzenia legend.
ZmarÂł Andrzej Wajda. CaÂła epoka w dziejach polskiego kina. I takÂże Âświatowego - w 2000 r. za caÂłoksztaÂłt twĂłrczoÂści (po czterech nominacjach: za ZiemiĂŞ obiecanÂą, Panny z Wilka, CzÂłowieka z Âżelaza i KatyĂą) otrzymaÂł Oscara, a takÂże SrebrnÂą PalmĂŞ (za KanaÂł), EuropejskÂą NagrodĂŞ FilmowÂą i wiele innych.
Przed nami jego juÂż ostatni film, Powidoki:
https://www.youtube.com/watch?v=9LqHA0eYTDw

https://www.youtube.com/watch?v=VFP5iTE689c

[Aleksias]

Wspominamy odchodzÂące od nas kolejne niepospolite jednostki.
Rzadko zdarza siĂŞ ÂżegnaĂŚ naraz 64 osoby...

ChĂłr Aleksandrowa przechodzi do historii.


https://www.youtube.com/watch?v=WcYOaqNETsU

Skyfall. TytuÂł, jak zÂłowieszcze proroctwo....

Kultowa "Kalinka" i inne przeboje...
https://www.youtube.com/watch?v=FCZNfeWGTkQ


i Nabucco w Watykanie
https://www.youtube.com/watch?v=caupqMpmCD8

[Aleksias]

 Legenda naszej piosenki. Absolutnie.

http://wyborcza.pl/7,75410,21503072,wojciech-mlynarski-nie-zyje-odszedl-mistrz-absolutnie.html

Wojciech MÂłynarski nie Âżyje. OdszedÂł Mistrz. Absolutnie.

"Wojciech MÂłynarski mĂłwiÂł, Âże nie jest poetÂą, tylko rzemieÂślnikiem-tekÂściarzem, publicystÂą, mĂłwiÂącym i odÂśpiewujÂącym swoje opinie o otaczajÂącym Âświecie. ByÂł skromny. Krytyczny nie tylko wobec Âświata, lecz takÂże wobec siebie. Mistrz polskiej piosenki odszedÂł 15 marca. 26 marca skoĂączyÂłby 76 lat.

„ÂŻycie to pewnego rodzaju podró¿ – mĂłwiÂł kilka lat temu. – CiÂągle trzeba byĂŚ w drodze do celu, ktĂłry siĂŞ sobie naznaczy i dopĂłki jest siĂŞ w tej podró¿y, dopĂłki jest siĂŞ upartym w jej kontynuowaniu, to siĂŞ czÂłowiek nie czuje staro, nie czuje siĂŞ odrzucony, nie czuje siĂŞ niepotrzebny, tylko dziaÂła, jest sobÂą”.
W ostatnich latach siedziaÂł, jak mĂłwiÂł, w niszy, z ktĂłrej czasem wychylaÂł gÂłowĂŞ. „RzeczywistoœÌ wokó³ siĂŞ pozmieniaÂła i ludzie, ktĂłrzy majÂą klasĂŞ, dobry gust, sÂą wymagajÂący, znaleÂźli siĂŞ w odwrocie” – ÂżartowaÂł, ale bez narzekania. Z ró¿nych powodĂłw pisaÂł mniej niÂż kiedyÂś, ale przecieÂż fragmenty jego utworĂłw – wci¹¿ aktualne – i tak ÂżyjÂą w naszym jĂŞzyku.

Wojciech MÂłynarski czyli „rĂłbmy swoje”

MĂłwimy MÂłynarskim. „RĂłbmy swoje”, „przyjdzie walec i wyrĂłwna”, „co by tu jeszcze spieprzyĂŚ, panowie”, „pan to przyswaja”, „Âżyj kolorowo”, „jeszcze w zielone gramy”...
A najczĂŞÂściej chyba „rĂłbmy swoje”. SÂłowa wziĂŞte z piosenki manifestu, trochĂŞ politycznego. Tekst powstaÂł w 1983 r. do muzyki Jerzego Wasowskiego. „To miaÂł byĂŚ taki kuplet niewinny – opowiadaÂł MÂłynarski. – Ale zaczĂŞÂło byĂŚ naprawdĂŞ zabawnie, gdy zdejmowaÂła go cenzura. Kiedy poszedÂłem zainterweniowaĂŚ, wysoko postawiony prominent powiedziaÂł mi, Âże ta piosenka namawia do zmiany ustroju. Pytam: ‘Ale gdzie to jest napisane?’. UsÂłyszaÂłem: ‘JeÂżeli Polacy mĂłwiÂą: rĂłbmy swoje, to znaczy: chcÂą zmieniĂŚ ustrĂłj’”.
A Âże „rĂłbmy swoje” mawiali potem i Wa³êsa, i Jaruzelski, dopisaÂł po latach nowÂą zwrotkĂŞ ze sÂłowami: I w mÂądrych ludziach ginie duch,/ choĂŚ ciÂągle im tÂłumaczĂŞ,/ Âże gdy to samo Âśpiewa dwĂłch,/ to nie to samo znaczy.

https://www.youtube.com/watch?v=pV2ojAEPd1U
MĂłwiÂł: „NajwaÂżniejszy w tej piosence wydaje mi siĂŞ postulat zdrowego rozsÂądku, Âże niejednÂą jeszcze paranojĂŞ/ przetrzymaĂŚ przyjdzie, robiÂąc swoje. ÂŻeby siĂŞ nie daĂŚ zwariowaĂŚ, nie daĂŚ siĂŞ uwieœÌ myÂślom, ktĂłre sÂą urojone, nierealne. A jeÂśli chodzi o plan osobisty tej piosenki, to myÂślĂŞ, Âże trzeba mieĂŚ w Âżyciu jakiÂś mniej wiĂŞcej nakreÂślony cel – ku czemu ja zmierzam, co bym chciaÂł osiÂągn¹Ì. SÂą pewne linie, ktĂłrych nigdy nie przekroczĂŞ. W kaÂżdej sytuacji Âżyciowej staram siĂŞ, tak jak doradzaÂł SÂłonimski, zachowaĂŚ przyzwoicie”.

Bo - jak wyÂłoÂżyÂł w jednym z innych tekstĂłw - najmÂądrzejszy tekst bez twarzy nic nie waÂży. TÂłumaczyÂł: „SÂą alianse, ukÂłady, na ktĂłre nie pĂłjdĂŞ, co nie znaczy, Âże nie znam pojĂŞcia kompromisu. Znam, tylko sam chcĂŞ decydowaĂŚ, na ile na ten kompromis pĂłjœÌ. Chodzi o wartoÂści, imponderabilia, ktĂłre muszÂą czÂłowiekowi w Âżyciu przyÂświecaĂŚ, a zwÂłaszcza autorowi piszÂącemu, ktĂłry ma jakieÂś ambicje – a ja miaÂłem takie ambicje moralizatorskie. ÂŻeby robiĂŚ swoje i tyle”.

MÂłynarski dla siebie i dla innych
Trudno wyliczyĂŚ wszystkie jego hity, napisaÂł ok. 2 tys. piosenek. Do najsÂłynniejszych nale¿¹ pewnie „Wszystko mi mĂłwi, Âże mnie ktoÂś pokochaÂł” i „PrzeÂśliczna wiolonczelistka” SkaldĂłw, „Kocham ciĂŞ, Âżycie!” Edyty Geppert, „Odkryjemy miÂłoœÌ nieznanÂą” i „Jeszcze siĂŞ tam Âżagiel bieli” Alicji Majewskiej, „Ogrzej mnie” i „Naszych matek maleĂąkie mieszkanka” MichaÂła Bajora, „BÂądÂź moim natchnieniem” Andrzeja Zauchy, „LubiĂŞ wracaĂŚ tam, gdzie byÂłem” Zbigniewa Wodeckiego, „Mam ochotĂŞ na chwileczkĂŞ zapomnienia” i „Jesienny pan” Hanny Banaszak, „ÂŻyj kolorowo” i „Serce to jest muzyk” Ewy Bem, „Jeszcze w zielone gramy” Âśpiewane przez MagdĂŞ Umer.

https://www.youtube.com/watch?v=OpLAzFvoptc

Swoje piosenki dzieliÂł na dwie grupy – te pisane dla siebie i te dla innych, a te dla innych - na liryczne i satyryczne.
Z piosenek lirycznych pisanych dla innych artystĂłw lubiÂł „Ogrzej mnie”. Z sentymentem wracaÂł teÂż pod koniec Âżycia do ballady „Gram o wszystko”, Âśpiewanej przez EwĂŞ Bem – o tym, Âże miÂłoœÌ jest najwaÂżniejsza.
Jak mĂłwiÂł, „najgorszÂą rzeczÂą dla czÂłowieka, a juÂż zwÂłaszcza dla czÂłowieka piszÂącego, jest samotnoœÌ. To chociaÂżby brak okazji do wymieniania siĂŞ swoimi opiniami albo po prostu do tego, Âże jak siĂŞ coÂś napisze, ma siĂŞ to w brudnopisie ledwo gotowe, to siĂŞ leci i temu drugiemu czÂłowiekowi czyta”. Poza tym „rzeczywistoœÌ jest czĂŞsto nie do zniesienia, ponura, smutna. I wtedy jeszcze jest ta sfera, w ktĂłrÂą moÂżna odejœÌ. To sfera uczuĂŚ”.

W mÂłodoÂści stworzyÂł zresztÂą ca³¹ seriĂŞ piosenek, ktĂłre opowiadaÂły o zakochanych Polakach w ró¿nych, czĂŞsto banalnych sytuacjach: „Polska miÂłoœÌ”, „Kartoflanka”, „Bynajmniej”, „JesteÂśmy na wczasach”. „ByÂłem nawet z tego znany, Âże zaproponowaÂłem taki nurt liryczny polskiej miÂłoÂści, ktĂłra bywaÂła zabawna, groteskowa, ale jednak zawsze miÂłoÂściÂą pozostawaÂła" – wspominaÂł.
W tych sprawach to siĂŞ liczy/ byle listek, byle ÂśmieĂŚ – pan mnie rozumie? – napisaÂł kiedyÂś w utworze „Och, ty w Âżyciu!”.

https://www.youtube.com/watch?v=TdnD8sARz94

Wojciech MÂłynarski: "LubiÂłem siĂŞ nie zgadzaĂŚ"
PiosenkÂą, ktĂłrÂą sam ÂśpiewaÂł, tÂą najbliÂższÂą, najlepiej wyraÂżajÂącÂą jego stosunek do Âżycia, byÂło „Moje ulubione drzewo” ze sÂłowami: Leszczyna, leszczyna,/ jak jÂą za mocno przygi¹Ì w lewo,/ to w prawo siĂŞ odgina,/ a jak za mocno przygi¹Ì jÂą w prawo,/ to w lewo bije z wprawÂą. To byÂła jego postawa – artystyczna i polityczna. UpĂłr, co mi z oczu bÂłyska,/ leszczyny dziedzictwo,/ jak mnie do ziemi los przyciska,/ ona mi szepce: "Nic to...".

https://www.youtube.com/watch?v=q9nzOUE6hBw
„LubiÂłem siĂŞ nie zgadzaĂŚ – mĂłwiÂł. – ByÂłem i jestem zdania, Âże jakakolwiek sensowna dziaÂłalnoœÌ bierze siĂŞ z przemyÂślanej przekory. JuÂż jako nastolatek miaÂłem w sobie myÂślenie satyryczne o rzeczywistoÂści, ktĂłra mnie otacza i na swĂłj sposĂłb dawaÂłem temu dowĂłd”.
Ogromne leszczyny rosÂły w jego rodzinnym domu w podwarszawskim Komorowie. „Pierwszy obraz, ktĂłry mi siĂŞ wbiÂł w pamiĂŞĂŚ, to jak stoimy wokó³ fortepianu i siostra mojej mamy, Maria Kaczurbina, znana kompozytorka piosenek dla dzieci, uczy nas jakiejÂś piosenki” – wspominaÂł.

Mama Magdalena braÂła przed wojnÂą lekcje Âśpiewu klasycznego, karierĂŞ przerwaÂła okupacja. Ojciec – Marian zwany Milusiem – zachwycaÂł siĂŞ jazzem, a jego stryjem byÂł Emil MÂłynarski, zaÂłoÂżyciel warszawskiej Filharmonii i przedwojenny dyrektor Teatru Wielkiego. To stÂąd póŸniejsza znajomoœÌ Wojciecha MÂłynarskiego z jego cĂłrkÂą NelÂą, ÂżonÂą Artura Rubinsteina, wyjazdy do ParyÂża i rozmowy o znajomych paĂąstwa Rubinstein: Witkacym, Hemarze i Tuwimie, postaciach, ktĂłre stanÂą siĂŞ dla twĂłrczoÂści MÂłynarskiego waÂżne.
Tak naprawdĂŞ to o Komorowie opowiada Âśpiewana przez HannĂŞ Banaszak piosenka „Truskawki w MilanĂłwku”: Truskawki w MilanĂłwku,/ tamten ganeczek w dzikim winie,/ te interludia na pianinie,/ to jeszcze mi siĂŞ Âśni.../ Truskawki w MilanĂłwku,/ pogodny wuj reakcjonista,/ ktĂłry „BrygadĂŞ PierwszÂą” ÂświstaÂł,/ sÂłuchajÂąc BBC....
Do domowych tradycji naleÂżaÂły wieczory artystyczne, staÂłym bywalcem byÂł na nich ostatni warszawski melorecytator Henryk Szatkowski, wygÂłaszajÂący poezjĂŞ Lechonia i Norwida. Dziadek, prawnik, wyÂśpiewywaÂł kuplety operetkowe, a maÂły Wojtek ukÂładaÂł okolicznoÂściowe strofki, np. ballady dla babuni: ÂŁobuz rozkrzyczany, nieznoÂśny Wojtala/ Przed kaÂżdym siĂŞ swym wierszem wspaniaÂłym pochwala.

Nie lubiÂł za to lekcji gry na fortepianie, uciekaÂł pod szafĂŞ. W przyszÂłoÂści bĂŞdzie tego ÂżaÂłowaÂł.

Radosna gĂŞba stabilizacji
Wojciech MÂłynarski, tak jak jego ojciec, najbardziej lubiÂł jazz, bossa novĂŞ i swing. Jego rodzice nawet poznali siĂŞ przy standardzie jazzowym. „Kiedy mama poszÂła na lekcjĂŞ Âśpiewu, zastaÂła przy fortepianie faceta w pÂłaszczu i kapeluszu grajÂącego ‘Stormy Weather’. W pewnym momencie on siĂŞ obejrzaÂł i spojrzaÂł na niÂą” – opowiadaÂł tĂŞ historiĂŞ jak z komedii romantycznej.

Ojciec umiera na gruŸlicê w 1943 r. Wojtek ma dwa lata. Po wojnie mama pracuje w Polskim Radiu, w redakcji dla dzieci i m³odzie¿y, a on z m³odsz¹ siostr¹ Basi¹ œpiewa na potrzeby audycji. W szkole tworzy satyryczne przyœpiewki do znanych melodii i urz¹dza wystêpy. Na polonistyce wstydzi siê swojego rymowania, wokó³ panuje moda na bia³y wiersz.
Odnajduje siĂŞ za to w Hybrydach, gdzie robi (lubiÂł to sÂłowo) studencki kabaret i pisze teksty dwĂłch programĂłw: „Radosna gĂŞba stabilizacji” i „Ludzie to kupiÂą” (Ludzie to lubiÂą,/ ludzie to kupiÂą,/ byle na chama, byle gÂłoÂśno, byle gÂłupio). Kiedy ma wybieraĂŚ miĂŞdzy karierÂą naukowÂą na Wydziale Polonistyki a pisaniem i Âśpiewaniem, mama radzi mu, Âżeby wybraÂł to drugie. Wiele jej zawdziĂŞczaÂł i piĂŞknie o niej pisaÂł, m.in. w piosenkach „Nie ma jak u mamy” i „Naszych matek maleĂąkie mieszkanka”. ZresztÂą w nieduÂżym mieszkanku swojej mamy, w starej kamienicy na Lwowskiej w Warszawie, bĂŞdzie mieszkaÂł w ostatnich latach Âżycia.

W 1963 r. – ma wtedy 22 lata – pierwszy raz sam publicznie wykonuje swojÂą piosenkĂŞ, „NiedzielĂŞ na G³ównym” na GieÂłdzie Piosenki w Warszawie, i dostaje pochlebnÂą opiniĂŞ Kazimierza Rudzkiego, co dodaje mu ÂśmiaÂłoÂści. WczeÂśniej sÂłyszaÂł, Âże ma b³êdne oko i wiatrakowate ruchy, a gÂłosu wcale.
Jako zawodowego tekÂściarza wylansowaÂła go, co podkreÂślaÂł, Agnieszka Osiecka. To ona daÂła Kalinie JĂŞdrusik jego tekst „Z kim tak ci bĂŞdzie Âźle jak ze mnÂą” i ta piosenka wygraÂła festiwal w Opolu w 1964 roku. Osiecka zaprosiÂła go teÂż do Radiowego Studia Piosenki w Polskim Radiu, w ktĂłrym MÂłynarski napisze dla SkaldĂłw – w 40 minut – tekst „Wszystko mi mĂłwi, Âże mnie ktoÂś pokochaÂł”. JednoczeÂśnie po sukcesie w Opolu wspó³pracĂŞ proponuje mu Edward DziewoĂąski, szef kabaretu Dudek, gdzie wystĂŞpujÂą wielcy polscy aktorzy, m.in. WiesÂław GoÂłas, WiesÂław Michnikowski, Jan Kobuszewski.
MuzykĂŞ do tekstĂłw komponuje mu sam Jerzy Wasowski, a StanisÂław Dygat ogÂłasza, Âże piosenki tego mÂłodego to wielka literatura
https://www.youtube.com/watch?v=Qu_QPzGFkP4

W PolskĂŞ idziemy
NajchĂŞtniej pisze dla GoÂłasa, ktĂłry zaÂśpiewa m.in. „ÂŚwiatowe Âżycie”, „W co siĂŞ bawiĂŚ?”, a przede wszystkim hymn Polski alkoholizujÂącej siĂŞ „W PolskĂŞ idziemy”: W PolskĂŞ idziemy, drodzy panowie,/ W PolskĂŞ idziemy./ Nim pierwsza seta zaszumi w gÂłowie,/ Do ludzi lgniemy: SÂłuchaj... rodaku... czerwone maki.... serce... ojczyzna... TĂŞ piosenkĂŞ Wojciech MÂłynarski lubiÂł najbardziej spoÂśrĂłd utworĂłw satyrycznych pisanych dla innych wykonawcĂłw, mĂłwiÂł: „Jest sumÂą tego, co potrafiĂŞ i co mi siĂŞ udaÂło”. WiesÂławowi GoÂłasowi w tej piosence – w opinii autora – nigdy nikt nie dorĂłwna.
https://www.youtube.com/watch?v=AA0kjqAuUwg
W Dudku spod jego piĂłra wychodzÂą teÂż sÂłynne: „A wĂłjta siĂŞ nie bĂłjta”, „Po co babciĂŞ denerwowaĂŚ” (cenzura podejrzewaÂła, Âże chodzi o GomuÂłkĂŞ), „Przyjdzie walec i wyrĂłwna”: droga wyszÂła caÂłkiem prosta,/ tylko wyboista trochĂŞ./ Lecz ÂświeciÂła nam myÂśl g³ówna,/ ktĂłrÂą tak bym uj¹³ tu:/ "Przyjdzie walec i wyrĂłwna, przyjdzie walec i wyrĂł...”, i rĂłwnie ponadczasowe „Co by tu jeszcze (spieprzyĂŚ, panowie)”: A oni myÂślÂą w ciszy domowej/ lub w mĂłzgĂłw truÂście:/ "Co by tu jeszcze spieprzyĂŚ, panowie,/ co by tu jeszcze”.
Jest wyczulony na jĂŞzyk ulicy. Przez caÂłe Âżycie bĂŞdzie zbieraÂł potoczne powiedzonka i bawiÂł siĂŞ nimi, np. w piosenkach „ÂŻorÂżyk” (PiszĂŞ do pana, bo mi Âżal – norrrmalnie Âżal), „Bynajmniej” (Za kim to, choĂŚ go przedtem nie znaÂłem,/ przez tÂłoczny peron siĂŞ przepychaÂłem?/ Za paniÂą, bynajmniej, za paniÂą!), „Absolutnie” (ÂśpiewaÂł jÂą w czo³ówce serialu „Droga” z GoÂłasem w roli g³ównej, zresztÂą na co dzieĂą chĂŞtnie uÂżywaÂł tego sÂłowa), „Piosenka o Maryni”, „Sytuacja” (Nie od dzisiaj znam z relacji paĂąskie racje,/ ostre one, Âże ho-ho,/ panie, po co panu to,/ sam pan widzi, jakÂą mamy sytuacjĂŞ), „W sprawie sedna”, „Nie mam jasnoÂści w temacie Marioli”...

Kabaret MÂłodszego Pana
„StaraÂłem siĂŞ, Âżeby w swoich tekstach nikogo nie chÂłostaĂŚ, nikomu nie dokopywaĂŚ, tylko prĂłbowaÂłem zrozumieĂŚ. NajwyÂżej czasem zaÂżartowaĂŚ, po prostu tak mam rĂŞkĂŞ uÂłoÂżonÂą” – mĂłwiÂł. CeniÂł humor delikatny, aluzyjny, spod znaku Jeremiego Przybory. ZresztÂą i o nim mĂłwiono – po widowisku telewizyjnym „Dziewczyny, bÂądÂźcie dla nas dobre na wiosnĂŞ” – Âże uprawia Kabaret MÂłodszego Pana. PodobaÂło mu siĂŞ to okreÂślenie, chociaÂż potem sam zostanie dla wielu mistrzem. "Jego Inteligencja Wojciech Ksi¹¿ê MÂłynarski" – bĂŞdzie go przedstawiaÂł Andrzej Poniedzielski.

„Moim zaÂłoÂżeniem jest mĂłwienie prawdy o naszym Âżyciu” – takie zdanie przygotowaÂł sobie juÂż na okÂładkĂŞ swojej pierwszej pÂłyty „Wojciech MÂłynarski Âśpiewa swoje piosenki” (1967), ale cenzor skreÂśliÂł sÂłowo „prawdy”. A jeszcze nie byÂło na niej piosenek politycznych, raczej te obyczajowe. MiĂŞdzy innymi „JesteÂśmy na wczasach”, za ktĂłrÂą nie przepadaÂł, w pewnym okresie nawet jej nienawidziÂł. „Gdzie siĂŞ nie pojawiÂłem, to musiaÂłem jÂą ÂśpiewaĂŚ, wykrzykiwano mi ten tytuÂł. MyÂślaÂłem sobie: BoÂże kochany, co bym nie napisaÂł, to juÂż nie przeskoczĂŞ tego” – opowiadaÂł po latach.
Po „JesteÂśmy na wczasach” kaÂżdy w Polsce juÂż wiedziaÂł, kto to jest Pucio-Pucio
https://www.youtube.com/watch?v=RRfiddT5-aM
„PamiĂŞtam, kiedy w okresie mojej sporej popularnoÂści po zaÂśpiewaniu tej piosenki i paru innych w tym stylu, pojechaliÂśmy na jakiÂś koncert i jeden z pijaczkĂłw pod restauracjÂą powiedziaÂł: ‘Witamy ciĂŞ MÂłynarczyk, ty nasz wieszczu’. Lubili mnie i ja ich lubiÂłem”.
Napisze o nich piosenkĂŞ „W razie czego przypomnijcie sobie Zdzisia”, potem „Zdzisio po latach”, juÂż z akcentem politycznym: To byÂło zimÂą w Zakopanem,/ osiemdziesiÂąty drugi rok,/ gdy ze wzruszeniem niekÂłamanym/ zwrĂłciÂłem w stronĂŞ Zdzisia wzrok/ i wszystko byÂło, jak przed laty –/ zgarbiony kark i dÂłoni ruch,/ beret-naleÂśnik, szalik w kratĂŞ,/ to samo oko, ten sam chuch./ A Zdzisio spojrzaÂł na mnie/ i jak nie zawarczy,/ tak jakby byÂł wkurzony/ i ostro siĂŞ gniewaÂł,/ a treœÌ warkotu brzmiaÂła:/ "UwaÂżaj, MÂłynarczyk,/ nie Âśpiewaj dla tych kurwĂłw,/ nie Âśpiewaj, nie Âśpiewaj...”.

A w wolnej Polsce powstanÂą „Alkoholicy z mojej dzielnicy” ze sÂłowami: Wiesz pan, dlaczego/ Teatr ogĂłlnie jest piĂŞkny?/ Bo teatr to jest Âśmiech, kolego.../ Bo teatr to jest pÂłacz, kolego... / To sÂą te trzy elementy. Czyli piosenka o Zdzisiach spod Teatru Ateneum, z ktĂłrym przez lata byÂł zwiÂązany. WystawiaÂł tam recitale z piosenkami swoich mistrzĂłw i kolegĂłw po fachu: Hemara, Brela i Wysockiego. Tych dwĂłch ostatnich sam tÂłumaczyÂł, tak jak Brassensa i OkudÂżawĂŞ. Genialnie.

"PiosenkĂŞ piszĂŞ od koĂąca"
Od lat 70. byÂł, obok Agnieszki Osieckiej i Jonasza Kofty, najwaÂżniejszym poetÂą polskiej piosenki. WolaÂł pisaĂŚ do gotowej muzyki. Tak pracowaÂł z kompozytorami Januszem Sentem, Jerzym Derflem, Jerzym „Dudusiem” Matuszkiewiczem, Adamem Makowiczem czy WÂłodzimierzem Korczem, wyjÂątkiem byÂła wspó³praca z Jerzym Wasowskim - najpierw powstawaÂł tekst.
TÂłumaczyÂł: „OdpowiadaÂło mi, Âżeby pisaĂŚ takÂą technikÂą, jakÂą lubiĂŞ najbardziej, to znaczy, Âżeby najpierw powstaÂła muzyka, a potem Âżebym pisaÂł do niej tekst. Czyli aby kompozycje, ich dramaturgia, podpowiadaÂły mi ewentualnie jakieÂś treÂści – w takim pisaniu jestem dosyĂŚ wyspecjalizowany”. Punktem wyjÂścia byÂł pomysÂł na puentĂŞ: „Mam takÂą zasadĂŞ, Âże piosenkĂŞ piszĂŞ od koĂąca. To znaczy wiem, jak siĂŞ powinna rozpocz¹Ì, nie wiem, co bĂŞdzie w Âśrodku, i wiem, Âże koĂącĂłwka powinna wyskoczyĂŚ jak diabeÂł z pudeÂłka. A sama robota jest Âżmudna i dÂługa, o czym nie kaÂżdy dziÂś pamiĂŞta”.

MawiaÂł za DĂźrrenmattem, Âże natchnienie miewa w godzinach pracy i przez caÂłe lata zasiada do pisania kaÂżdego ranka. ByÂł entuzjastÂą dobrego rzemiosÂła. PisaÂł jĂŞzykiem ezopowym, ale zwiĂŞÂźle i komunikatywnie. Bez sentymentalizmu. Lepiej krĂłcej niÂż dÂłuÂżej (powoÂływaÂł siĂŞ na radĂŞ swojego przyjaciela Jerzego Dobrowolskiego: „powiedz to samo, tylko o poÂłowĂŞ krĂłcej”).

Nie schlebiaÂł widzowi. WierzyÂł, Âże istnieje taki twĂłr jak inteligent polski. 'Kabaretowa piosenka winna prowokowaĂŚ do myÂślenia, ale nie jest w stanie go zastÂąpiĂŚ'"

[Aleksias]

"ZmieĂącie ten obrazek!
W piosenkach Wojciecha MÂłynarskiego moÂżna wyczytaĂŚ ca³¹ naszÂą powojennÂą polityczno-obyczajowÂą historiĂŞ. Polska i Polacy to jego wielki temat. Nigdy nie zapisaÂł siĂŞ do partii. „Regularnie nachodziÂł mnie pewien kierownik produkcji i namawiaÂł: ‘Panie Wojtusiu, ja to siĂŞ panu dziwiĂŞ naprawdĂŞ, Âże pan siĂŞ nie zapisze do tego PZPR-u. I mieszkanie by pan dostaÂł, i samochĂłd lepszy...'” – opowiadaÂł. RezygnowaÂł z zagranicznych wyjazdĂłw, kiedy kazali mu notowaĂŚ, co ludzie gadajÂą.
CezurÂą byÂł dla niego rok 1968. „WczeÂśniej mĂłwili, Âże budujemy socjalizm z ludzkÂą twarzÂą – wtedy nie miaÂłem wÂątpliwoÂści, Âże ludzkiej twarzy to on nie ma, raczej pa³ê, ktĂłrÂą przykÂłada tym i owym”. „Ballada o torreadorze” (MarzĂŞ jak wy o walce bykĂłw,/ lecz gardzĂŞ tÂą szko³¹ unikĂłw) zostaje odrzucona przez festiwal w Opolu. W 1968 r. poÂżegna teÂż paru kolegĂłw na Dworcu GdaĂąskim, by w przyszÂłoÂści ÂśpiewaĂŚ dla nich piosenkĂŞ „Tak jak malowaÂł pan Chagall”.
https://www.youtube.com/watch?v=x63oSZfTNEk

A  caÂłkiem niedawno tak skomentowaÂł naszÂą rzeczywistoœÌ:
Dzisiaj znów mnie zadziwia i smuci, ¿e pogl¹dy nacjonalistyczne siê odradzaj¹, uwa¿am to za odchylenie od normy, coœ, kurcze blade, z mó¿d¿kiem nietêgo. Ale z czegoœ to siê bierze, z jakiejœ propagandy.

W 1976 r. Wojciech MÂłynarski podpisuje List 101 przeciwko zmianom w konstytucji i zostaje objĂŞty zakazem publikacji i wystĂŞpĂłw. Papierkiem lakmusowym peerelowskiej rzeczywistoÂści stanie siĂŞ dla niego piosenka z 1977 r. „UkÂładanka”, ktĂłrÂą aÂż do lat 90. moÂżna byÂło nadawaĂŚ w Polskim Radiu tylko po kaÂżdorazowej konsultacji z cenzurÂą. Opowiada o puzzlach, ktĂłre nie pasujÂą do obrazka: Ja bym mĂłgÂł do ciemnej nocki/ tak ukÂładaĂŚ z wami razem,/ ale dajcie nowe klocki –/ albo zmieĂącie ten obrazek!.
W czasach "SolidarnoÂści" powstanie mniej znany, ale istotny dla autora tekst „Przetrwamy” ze sÂłowami: DopĂłki z sobÂą rozmawiamy/ z szacunkiem, ciepÂło szczerze miÂło,/ a nie z bezmyÂślnÂą, tĂŞpÂą si³¹ –/ przetrwamy.
A tuÂż po wprowadzeniu stanu wojennego pisze „PiosenkĂŞ tonÂącego”: W pogodĂŞ ÂładnÂą szliÂśmy na dno, na samiutkie dno,/ prysÂł w tysiÂąc drzazg okrĂŞcik nasz i w morskiej legÂł topieli,/ na poÂżegnanie Âżaden z kumpli nic nie krzykn¹³, bo/ pÂływali z sobÂą trochĂŞ i bez s³ów siĂŞ rozumieli – rzecz o tym, Âże teraz trzeba wybraĂŚ „Âżycie od oddechu do oddechu”. Dla pokrzepienia samego siebie napisze teÂż „Smutne miasteczko”: to jest tylko smutne miasteczko,/ ono sobie kiedyÂś pojedzie...

Co usÂłyszaÂł kasjer
W wolnej Polsce na miejsce starych absurdĂłw przychodzÂą nowe. Bowiem gdy totalitaryzm wreszcie run¹³,/ brak cenzury, wÂładzĂŞÂś wybraÂł sam, rodaku,/ demokracja gdy w rozkwicie,/ piĂŞkne jest to nasze Âżycie,/ ale proszĂŞ, nie pytajcie mnie: "A w smaku?” – pisze w jednym ze Âśpiewanych felietonĂłw na poczÂątku lat 90. W tego rodzaju tekstach satyrycznych, zaczynajÂących siĂŞ zwykle od s³ów „MiÂłe Panie i Panowie bardzo mili”, na bie¿¹co recenzuje polskie problemy.

Wiele z jego diagnoz dÂługo siĂŞ nie zestarzeje. O prawdziwych Polakach, wymianie „jelit”, mistrzostwach w narzekaniu albo o „SolidarnoÂści”: Jednym sÂłowem, od wielkoÂści do ÂśmiesznoÂści/ w naszym kraju podró¿uje siĂŞ z ÂłatwoÂściÂą,/ coÂś, co byÂło gwiazdkÂą jasnÂą,/ staje siĂŞ parodiÂą wÂłasnÂą,/ coÂś takiego robi siĂŞ z "SolidarnoÂściÂą”.
O Lechu Wa³êsie napisze „BalladĂŞ o Szewcu Dratewce”, o tym, Âże nie jest prosto byĂŚ DratewkÂą, kiedy smok juÂż pĂŞknie: A moraÂł Âświeci z wysoka: ten Âświat jest Âźle pomyÂślany:/ Poczciwy szewc zwyciĂŞÂżyÂł smoka, a korzystajÂą barany.

W latach 90. powstaje teÂż sÂłynna piosenka „Kasjer Dupa”, zainspirowana anegdotÂą Tadeusza Konwickiego, Âśpiewana przez Krzysztofa Kowalewskiego - o kasjerze, ktĂłremu siĂŞ wydaje, Âże ktoÂś powiedziaÂł na niego „kasjer dupa”: Puenta zaÂś wierszyka tego/ w takich sÂłowach siĂŞ zawiera,/ Âże znam caÂły kraj, co mego/ przypomina mi kasjera./ MaÂły kraj, co tak uwaÂża/ z pokolenia w pokolenie,/ Âże ktoÂś ciÂągle go obraÂża,/ Âże ktoÂś wci¹¿ go nie docenia.
https://www.youtube.com/watch?v=hiKBY95gf8E

A sam MÂłynarski Âśpiewa sÂłynny apel do inteligencji „Nie wycofuj siĂŞ”: ByÂłaÂś ze mnÂą caÂły PRL,/ potrafiÂłaÂś biĂŚ siĂŞ i wyk³ócaĂŚ,/ dziÂś Ci muszĂŞ ÂśpiewaĂŚ jak Jacques Brel:/ "Nie opuszczaj mnie i nie porzucaj...".
A takÂże piosenkĂŞ „W szkole wolnoÂści”: Ta myÂśl pod czaszkÂą taka Âżmudna,/ tak przyczepiÂła siĂŞ i boli:/ czemu ta wolnoœÌ taka trudna,/ tyle trudniejsza od niewoli?, do ktĂłrej bĂŞdzie nawiÂązywaÂł jeszcze w ostatnich wywiadach.
MĂłwiÂł: „Podejrzewam, Âże kapitaÂł 4 czerwca 1989 r. zostaÂł w znacznej mierze zmarnowany, liczyÂłem na wiĂŞcej. Na zbiorowÂą mÂądroœÌ, Âże siĂŞ ujawni i bĂŞdziemy dochodzili do kompromisĂłw

Nie spodziewa³em siê, ¿e w wolnej Polsce bêdziemy do tego stopnia sk³óceni, nie bêdziemy umieli siê dogadaÌ.
Idziemy na udry, jedni drugich okÂładajÂą inwektywami. Pod tym wzglĂŞdem kiepsko z nami”.
A dalej: „WiĂŞc mnie siĂŞ wydaje, Âże jeÂżeli nie nauczymy siĂŞ w Polsce ze sobÂą rozmawiaĂŚ i sÂłuchaĂŚ siebie, to bĂŞdziemy stanowili w Unii Europejskiej spore wariatkowo”. I nawoÂływaÂł tytuÂłem jednej ze swoich piosenek „Lubmy siĂŞ trochĂŞ!”.

MgÂła, pustka i wina Tuska
W ostatnich latach ciÂągle pisaÂł, ale juÂż nie ÂśpiewaÂł, za to patronowaÂł mÂłodym artystom nagrywajÂącym pÂłyty i wystawiajÂącym spektakle z jego piosenkami. Swoje teksty czytaÂł czasem m.in. w „Szkle kontaktowym” w TVN 24.
Jasno opowiadaÂł siĂŞ po jednej stronie sporu politycznego, PiS uwaÂżaÂł za partiĂŞ maÂło sympatycznÂą. WyÂśmiewaÂł jÂą m.in. w gÂłoÂśnym tekÂście „Wina Tuska”: Polska to kolonia ruska – wina Tuska./ Na stadionach rÂąbanina – Tuska wina./ Spytasz mnie publiko moja, a có¿ to za paranoja?/ To katechizm jest przeÂśliczny sporej partii politycznej./ A dlaczego Panie ÂświĂŞty ten mĂłj wierszyk nie ma puenty?/ W miejsce puenty mgÂła i pustka – wina Tuska.

TÂłumaczyÂł: „Kompletnie nie mam z kim siĂŞ zidentyfikowaĂŚ, poza pewnymi ludÂźmi i opiniami wypÂływajÂącymi wÂłaÂśnie z Platformy, ktĂłra ma mnĂłstwo wad, popeÂłnia mnĂłstwo b³êdĂłw, ale gdzieÂś tam jest w miarĂŞ normalna, a ja jestem za normalnoÂściÂą”. ÂŻywo interesujÂąc siĂŞ politykÂą, nie uwaÂżaÂł jej jednak za najwaÂżniejszÂą na Âświecie, bo przecieÂż Jest jeszcze panna Hela,/ co Âślicznym okiem strzela, saksofon na dansingu/ i z kumplem Âśpiew przy winku/ (...) Jest jeszcze ÂśledÂź w Âśmietanie,/ metafizyczne danie/ i jabÂłoĂą w twym ogrĂłdku/ sadzona w chwili smutku.

Wiara, nadzieja, mi³oœÌ
„Generalnie rzecz biorÂąc, uwaÂżam, Âże Âżycie ma sens. Absolutnie – wyznaÂł nie tak dawno. – WierzĂŞ w jakiÂś wyÂższy porzÂądek nad mojÂą gÂłowÂą, powiedzmy ukÂład gwiazd. OczywiÂście to nie fatum, ale coÂś zapisanego i niezaleÂżnego ode mnie, w ramach czego mogĂŞ prĂłbowaĂŚ rozegraĂŚ swojÂą grĂŞ”. JuÂż od przeÂłomu lat 60. i 70. cierpiaÂł na zaburzenia afektywne dwubiegunowe. Pewnie przez te problemy pod koniec Âżycia mniej siĂŞ uÂśmiechaÂł, ale to tylko rodzaj maski, pod ktĂłrÂą kryÂł siĂŞ czÂłowiek czuÂły.

Nie potrafiÂł pisaĂŚ do koĂąca pesymistycznie. „Nawet w najgorszych okolicznoÂściach naleÂży szukaĂŚ iskierki nadziei – uwaÂżaÂł. – To czÂąstka mojego ÂświatopoglÂądu, ale teÂż coÂś, co trzeba w sobie wypracowaĂŚ. Kiedy siĂŞ juÂż trochĂŞ to Âżycie pozna, zgromadzi wiĂŞcej materiaÂłu poznawczego, goryczy, to wÂłaÂśnie wtedy sztukÂą jest mieĂŚ w sobie nadziejĂŞ, ewentualnie wiarĂŞ. A najlepsza byÂłaby caÂła trĂłjca: wiara, nadzieja i miÂłoœÌ, prawda? To coÂś, wokó³ czego czÂłowiek ciÂągle siĂŞ krĂŞci”.
O nadziei napisaÂł w piosence: Jeszcze w zielone gramy,/ chĂŞĂŚ Âżycia nam nie zbrzydÂła,/ jeszcze na strychu kaÂżdy/ klei poÂłamane skrzydÂła. A dalej, w tej samej piosence, o Âśmierci: BÂądÂźmy jak stare wrĂłble/ ktĂłre stracha siĂŞ nie bojÂą.

https://www.youtube.com/watch?v=TniEe4ay_0Y

Rok temu opowiadaÂł, Âże napisaÂł o Âśmierci wierszyk. MiaÂł byĂŚ o tym, Âże „ona wie, jak ja wyglÂądam, ja nie mam pojĂŞcia, jak wyglÂąda ona. Ale wiem dokÂładnie, jak ona zagra swojÂą rolĂŞ, natomiast nie wiem, jak ja zagram. Wiem tylko jedno, Âże chciaÂłbym bardzo, Âżeby z jakichÂś powodĂłw ona tej roli nie dograÂła. Wtedy krzyknĂŞ za niÂą: ‘ZapomniaÂła pani kosy!’”.

MiÂłe panie i panowie bardzo mili, odszedÂł mistrz sÂłowa, ostatni z wielkich.

KorzystaÂłam z wywiadĂłw, ktĂłre przeprowadziÂłam z Wojciechem MÂłynarskim w 2010, 2013 i 2015 r., a takÂże z ksi¹¿ek „Moje ulubione drzewo, czyli MÂłynarski obowiÂązkowo” oraz „DookoÂła Wojtek” Dariusza Michalskiego.
Donata Subbotko.15 marca 2017"

[xbw]

ZmarÂł zaÂłoÂżyciel Warszawskiej Opery Kameralnej Stefan Sutkowski.

http://www.tvn24.pl/kultura-styl,8/stefan-sutkowski-nie-zyje,733942.html